دادگاه صلح، دادگاهی است که صلاحیت‌های جدیدی نیز مطابق قانون جدید شورای حل اختلاف به آن اضافه شده است، برای مثال صلاحیت رسیدگی به برخی از جرایم عمدی و غیرعمدی مانند حوادث ناشی از کار یا تصادفات رانندگی نیز برای آنان درنظر گرفته شده است.

برخلاف شورای حل اختلاف، دادگاه صلح صلاحیت رسیدگی به برخی دعاوی حقوقی از جمله تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق، دعاوی مربوط به جهیزیه، مهریه و دعاوی مالی تا نصاب یک میلیارد ریال را دارد.

با راه اندازی دادگاه‌های صلح از حجم ورودی پرونده‌ها به دادگاه‌ها و دادسرا کاسته خواهد شد، در واقع دادگاه صلح به برخی از دعوا رسیدگی می‌کند در حالیکه شورا‌ها صرفا می‌توانند برای صلح و سازش اقدام کنند.

دادگاه‌های صلح موظف هستند، ابتدا پرونده را به شورای حل اختلاف ارجاع دهند و در صورتی که امکان صلح و سازش برقرار نباشد و یا در صورت مخالفت یکی از طرفین دعوا، در این صورت دادگاه صلح رأسا به ماهیت دعوا رسیدگی می‌کند.

لایحه دو فوریتی ایجاد دادگاه‌های صلح طی سه سال 4 نوبت بین شورای نگهبان و مجلس رد و بدل و ایراداتی به لحاظ قانون اساسی از آن گرفته می‌شد که نهایتا پس از کش و قوس‌های فراوان قانون جدید شورا‌های حل اختلاف به سرانجام رسید.

در قانون جدید تلاش دستگاه عدلیه بر صلح و سازش است و به همین دلیل در کنار هر دادگاه صلح، یک یا چند شورای حل اختلاف نیز دایر خواهد شد.

سابقا شورا‌های حل اختلاف در کلیه امور مدنی و حقوقی، جرائم قابل گذشت و جرایم غیرقابل گذشت با جنبه خصوصی گزارش اصلاحی صادر می‌کردند، اما در قانون جدید دادگاه صلح می‌تواند علاوه بر موارد بالا در امور حقوقی و کیفری نیز گزارش اصلاحی صادر کند.

قاضی دادگاه صلح بایستی در جلب رضایت طرفیت تلاش کند و سپس به شورای حل اختلاف ارجاع دهد.

مراجع قضایی این اختیار را دارند که در همه مراحل رسیدگی، در صورتی که ظرفیت صلح و سازش در پرونده وجود داشته باشد پرونده را به دادگاه صلح ارجاع دهند، اما هر پرونده‌ای را نمی‌شود به این دادگاه‌ها ارجاع داد.

برخی از دعاوی مانند انحصار وراثت، اصلاح شناسنامه و... در دادگاه‌های صلح زودتر تعیین و تکلیف خواهند شد، زیرا این یک کار اداری است و زمان بسیار کمتری صرف رسیدگی به این دست پرونده‌ها خواهد شد.

در پرونده‌ها جرم‌ها تفکیک خواهند شد و بخشی که مربوط به دادگاه صلح است در آنجا و مواردی که مربوط به دادسرا هست در دادسرا رسیدگی خواهد شد تا کار‌ها به صورت تخصصی پیش برود.

وی با بیان اینکه قانون جدید شورای حل اختلاف در زمینه راه اندازی دادگاه‌های صلح نوپا است، اظهار کرد: به صورت مداوم با استان‌ها در ارتباط خواهیم بود، اشکالات و پیشنهادات اصلاحی و ابتکارات خود را به ما اعلام کنید تا در جهت بهبود وضعیت دادگاه‌های صلح استفاده شود.